عزاداری (روضه خوانی):

بر پا داشتن مراسم عزاداری ،به ویژه برای امام حسین (ع) ، روش امامان معصوم است .

امام باقر(ع)فرمود:

((در روز عاشورا مراسم عزاداری بر پا کنید و یکدیگر را تعزیت بگویید)).

این مراسم به تدریج به جریانی گسترده تبدیل شد که امروزه فرهنگ عاشورا خوانده می شود و اهرمی برای حفظ اسلام به شمار می آید.

حضرت امام خمینی (ره) فرمود:

((هر مکتبی تا پایش سینه زن نباشد، تا پایش گریه کن نباشد ،تا پایش سر و سینه زن نباشد ،حفظ نمی شود.))

مراسم عزاداری اباعبدالله که با جریانی عاطفی و عناصر هنری ، به ویژه شعر و مرثیه و موسیقی ، در آمیخته است و مردم سیاه پوش با نوای دهل و شیپور در آن شرکت می جویند –علاوه بر آنکه محیطی برای حمایت از مظلوم شمرده می شود _مکان برون ریزی شدید عاطفی انسان است . انسان در با گریستن بر امام حسین(ع) ،از نظر هیجانی تخلیه می شود.

 مراسم دینی و نقش آنها در بهداشت روانی:

مراسمی نظیر نذر و نیاز ها ، اطعام کردن ها ، نوحه خوانی ، حرکت دسته جمعی ، سینه زنی ، تشییع جنازه شهدا ، راهپیمایی انقلابی همراه با فریاد ها و شعار ها و مراسم با شکوه نماز جمعه و شرکت در مراسم قربانی ، فعالیت دسته جمعی افراد در مساجد و تکایا همه زیربنای جامعه را می سازند که اکثرا اثرات رواندرمانی فردی یا گروهی برای شرکت کنندگان فعال و حتی نظاره کنندگان دارند . این شبکه های سازمان یافته می توانند موجب تخلیه های هیجانی و هیجان زدگی و پدیده همانند سازی در جامعه می شوند . حالات روانژندی یا بر اثر برخورد و کشمکش با واقعیت و یا نتیجه تضادهای درونی است و در مراسم یاد شده این پدیده ها کنار گذاشته می شوند و گرایشها و توهم ها به باد فراموشی سپرده شده و فرد در آرامش قرار می گیرد .  

 گفته می شود که در بسیاری از معتقدان و شرکت کنندگانی که در حالت هیجان انگیز مراسم فرو می روند ،

شرایطی را برای پناه بردن در آرامش و دنیای شکوهمند الهی و عرفانی به وجود می آورند چهره های راضی شده ،صدای تسکین یافته راه رفتن و برخورد خالی از کنش ، توکل و اعتماد به نفس در بیان و رفتار شرکت کنندگان پس از مراسم روضه خوانی و عزاداری ها بی شباهت با حال کسانیکه در صحنه های چند ساعته نمایش درمان و یا جلسات نهائی رواندرمانی ((رویا در بیداری ))شرکت می کنند نیست .

در حالت جذبه کنش های واقعی و آگاهانه جای خود را به فعالیت های نا آگاهانه و نهفته درونی می دهد .در این حالت عقاید به صورت باورهای قطعی در مآید .بسیاری از عوامل اجتماعی حالت جذبه را تقویت می کنند مثلا هدف ،همبستگی ،همانند سازی ،مقام و نقش های گروهی پای بندی شرکت کنندگاه را افزایش می دهد .در روان درمانی گروهی تخلیه ی هیجانی مرحله آغازین است و از آن پس باورها و سوگیری ها ی شرکت کنندگان راه را در راستای رسیدن به آرامش کامل روانی هموار می کند .در جامعه ما توالی جشن ها و عزاداری ها ، وجود جلسات روضه خوانی هفتگی و ماهانه این وظیفه را عهده دار می شوند .

از دید گاه ویلیام جیمز سه چیز از عوامل اصلی مذهب به شمار می رود ، نذروقربانی

،اعتراف و توبه و بالاخره دعا و نیایش بدرگاه خداوند در همه مذاهب اولیه ی بشر دیده می شود .واو عقیده دارد همانطور که اعمال مذهبی تلطیف و تعدیل شده اند ، نذرها و قربانی های جانگداز و خونین نیز ملایم تر شده و نذورات و قربانی ها ی کمتر خشن ، جای آنها را گرفته اند .

مراسم قربانی :

یکی از مراسمی که برای انتقال و بیرون راندن درد و رنج در میان ملل مختلف و در دوران مختلف به روش های گوناگون انجام می گرفته است انتقال درد و رنج به حیوانات و انسان ها و اشیا و غیره می باشد .این مراسم در شرایط خاصی انجام می گرفته و تا به امروز نیز ادامه دارد .مراسم قربانی در بیشتر اقوام برای پرداخت دیه ،کفاره ، توبه و تزکیه است .بعضی از اقوام برای کفاره ممکن است حیوانی را قربانی کنند . بدین ترتیب که برای خشنود شدن ، گناهان و خطا های خود را به آن منتقل کنند . تا قرن نوزدهم در برخی از قبایل نیجریه دیده شده است که انسانی را قربانی کرده اند .

گوردون آلبرت روانشناس آمریکائی معاصر در مورد این پدیده روانی اعتقاد دارد که : بسیاری از مردم و یا حتی طبقه ای از مردم سعی دارند تا گناهان و مصیبت های خود را به گردن مردم دیگر و یا طبقات پایین تر از طبقه ی خود بیندازند .                      

مثلا آمریکائیان ، سرخ پوستان را بی رحم و دورو می خوانند و آن ها را از سرزمین هایشان بیرون می رانند در حالیکه این مردم هدفی جز دفاع از زمین آبا و اجدادی خود ندارند .

آرامش و اثرات روان درمانی در مردمانی که قربانی می کنند مواردی از اعتقادات مذهبی است .بار هیجانی که به طور ناخود آگاه در جریان قربانی تخلیه می شود ناشی از وابستگی عاطفی شدید آنان به مبدا وحی است .

چنین پدیده ای را در مراسم قربانی های اسلامی بوضوح می یابیم .قربانی گوسفند در مراسم حج و از آن پس تکرار مستحب آن در عیدهای قربان ، طریقه تقسیم گوشت قربانی میان مستمندان ، قربانی کردن برای عقیقه و بالاخره نذرهایی که با قربانی برای بر آوردن حاجت ها انجام می شود ، قربانی کننده را آرامش می دهد . از آنجا که اینکار بصورت جشن و شرکت گروهی مردم و یا نزدیکان انجام می گیرد ، ارزش روان درمانی خود را حفظ کرده است . 

 مقدمه:

بحث در زمینه بهداشت روانی و بیماریهای روانی سابقه بسیار طولانی دارد و شیوه هایی را که انسان برای روبرو شدن با مسائل و پدیده های درونی خود به کار گرفته است از روزهای آغاز تمدن می توان یافت.
در قرن گذشته نیز، هراز چند گاهی شیوه ای یا نظریه در رواندمانی پیدا شده ،مطالب زیادی در این زمینه انتشار یافته و همایش هایی در سطح بین المللی بر پا گشته  .
همچنین رشته های متعددی نیز در دانشگاه ها بدان اختصاص یافته است و فعالیت های آموزشی و پژوهشی گسترش یافته است.خوشبختانه این تلاش ها موجب شده است که سطح دانش و بصیرت افراد در جوامع مختلف به مرحله ای رسیده است که  تعصبات بی مورد نسبت به درمان نا پذیر بودن بیماریهای روانی از بین رفته و این باوردر آنان به وجود آید که بیشتربیماریهای روانی قابل درمان و پیشگیری هستندو در نگرش و رفتار مسئولین و متخصصین مربوطه به بیماران روانی تغییرات عمیقی به وجود آمده است.
امروزه با وجود پیشرفتهای علمی چشمگیری که در زمینه های روانپزشکی و روان درمانی به وجود آمده است .

 ملاحظه می گردد که بعضی از صاحب نظران برجسته به اهمیت و ضرورت دین   در بهداشت روانی و روان درمانی تاکید فراوان داشته است و عقیده دارند که اعتقادات مذهبی و توکل به خدا موجب تسکین و بهبود سریعتر آلام و مشکلات روانی می شود.

نقش دین در بهداشت روان:

حل مشکلات و ناهنجاری های روانی بشر و تامین آرامش وی از دغدغه های مذاهب توحیدی، به ویژه اسلام  شمرده می شود .و روان شناسان به این نقش توجه زیادی کرده اند به عنوان نمونه:

یونگ می گوید:
در میان بیمارانی که در نیمه دوم حیاتم با آنها مواجه شدم (یعنی بالای35 سال)،یکی  نبود که مشکلش در عدم نگرش دینی به حیات نباشد.با اطمینان می توان گفت همه آنان به دلیل از دست دادن آنچه ادیان زنده هر عصر به پیروان خود عرضه می دارند ، احساس بیماری می کردند  هیچ کدام قبل از بازیافتن بینش دینی ، شفای واقعی نیافتند.کسی که نگرش دینی به حیات دارد ،صاحب گوهری گرانبها است ؛ یعنی چیزی دارد که سرچشمه زیبایی و زندگی است و به جهان و بشریت شکوهی تازه می دهد .چنین کسی ایمان و آرامش دارد. حال بر چه اساسی می توان این زندگی را نامشروع خواند ، چنین تجربه ای را بی اعتبار دانست و چنین ایمانی را وهم و خیال دانست؟
برگسون نیز می گوید:
در رویارویی با خطرات زندگی جدید ،ما به تکیه گاه روحی نیازمندیم.

دیل کارنگی اظهار می دارد :
 امروزه جدید ترین علم یعنی روانپزشکی همان چیزهایی را تعلیم می دهد که پیامبران تعلیم می دادند به علت اینکه روانشناسان دریافته اند که دعا و نماز و داشتن یک ایمان قوی به دین ،نگرانی ،تشویش،هیجان و ترس را از بین می رود
برون ریزی عاطفی:

مقابله عاطفی ،کوشش در جهت تنظیم عواطف و جلوگیری از غلبه هیجانات و نهایتا کنترل برون ریزی عاطفی است.اسلام برای مقابله عاطفی با فشارهای روانی راه های بسیاری را ارائه می دهد که یکی از آنها تخلیه هیجانی است.
تخلیه هیجانی:
مقصود از تخلیه هیجانی آن است که انسان از راههای صحیح برون ریزی عاطفی نظیر توبه، دعا، نیایش و گریستن ،رفتن به زیارتگاه ها و اماکن مقدس عقده گشایی کند و موچب تقویت روحی و جبران ضعف ها و کسالت ها شود. از جمله راه های مهم برون ریزی عاطفیبه شرح زیر اند::
توبه،گریه و عقده گشایی ،عزاداری و روضه خوانی و ...
گریه و عقده گشایی:
آیین های عزاداری مانند پوشیدن لباس سیاه ،تشییع جنازه و مراسم تدفین افراد را در سازگاری و رهایی از مصیبت یاری می دهد.حضور آشنایان و نزدیکان و کمک آنها به داغدید گان موجب تقویت روحی آنها می شود و ارزش های خویشاوندی و دوستی را محکم تر می کند.
اسلام در کنار صبر ،رضا دادن به قضا و قدر و تسلیم بودن در مقابل مشیت الهی ،گریه یا برون ریزی عاطفی را مطرح می کند ؛زیرا چه بسا هنگام مصیبت شدید ،این موارد کارساز نباشد و سرکوب عواطف ،سبب فرسودگی جسم و روان گردد.
گریستن واکنشی است عادی و مفید ،البته اسلام به این واکنش جهت می دهد و سفارش می کند کههنگام مصیبت به یاد مصیبت های  امامان معصوم(ع)و فرزندانشان گریه کنید.این سفارش چند توجیه تاثیر روان شناختی دارد:
1.سبب برون ریزی عاطفی می گردد.
2.موجب می شود انسان مصائب خود را در مقایسه با مصیبت های پیشوایان دین کوچک شمارد.
3.سبب می شود فرد بین خود و بزرگان دین پیوند عاطفی شدیدی احساس کند.
البته در قرآن تنها گریه سوگ مطرح نمی شود و در کتاب خداوند به دو نوع دیگری از گریه نیز اشاره می شود:
1.گریه از ترس خداوند؛این گریه در حالت خشوع عارض می شود.
قرآن کریم می فرماید:(   )مومنان در مقابل آیات الهی حالت خشوع دارند و سجده می کنند ،با چشمان گریان سر بر خاک می نهند و پیوسته خوف و ترسشان فزونی می یابد.))
2.گریه بر خویشتن و گناهان خویش.               
ادامه مطلب...